Bạn có đang bị trào ngược dạ dày thực quản ?

Trào ngược dạ dày thực quản gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như bỏng rát sau xương ức, ợ nóng, ợ chua. Các triệu chứng tái phát thường xuyên gây nhiều phiền phức cho người bệnh.

Thực quản là gì?

Thực quản là 1 ống cơ rỗng dài khoảng 25cm, nối từ miệng đến dạ dày. Trong bữa ăn, các đầu mút dây thần kinh phân bố dọc thực quản truyền tín hiệu tạo ra các đợt co bóp của để đẩy viên thức ăn đã được nhào trộn cùng nước bọt xuống dạ dày để tiếp tục quá trình tiêu hóa. Bình thường, các cơ thắt thực quản tạo ra áp lực lớn trong thực quản ngăn không cho thức ăn đi ngược từ dạ dày lên. Nếu vì lý do nào đó khiến áp lực cơ thắt này giảm xuống hoặc áp lực trong dạ dày tăng lên sẽ dễ dẫn đến hiện tượng trào ngược dạ dày thực quản.

Tại sao lại bị trào ngược dạ dày – thực quản?

Trào ngược dạ dày thực quản (viết tắt là GERD – Gastroesophageal reflux disease) là hiện tượng một phần chất dịch trong dạ dày đi ngược lên thực quản qua cơ thắt thực quản dưới. Quá trình này có thể gây triệu chứng hoặc không, nhưng thông thường sẽ dẫn đến ợ chua, nóng rát sau xương ức, đau ngực… Chất dịch trào ngược từ dạ dày lên thực quản chứa acid HCl và pepsin tổn thương viêm niêm mạc thực quản. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào mức độ trào ngược, thời gian tiếp xúc của thực quản với chất trào ngược, độ acid của dịch trào ngược và khả năng tự bảo vệ của thực quản. Thông thường, thực quản luôn có nhu động tự nhiên không liên quan đến động tác nuốt giúp làm sạch chất trào ngược.

Trương lực cơ thắt giảm, van dạ dày – thực quản không khép gây trào ngược chất dịch từ dạ dày lên

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến trào ngược dạ dày thực quản như như thành phần thức ăn, trương lực cơ thắt thực quản, đoạn nối giữa thực quản và dạ dày… Thức ăn bị lưu lâu trong dạ dày lên men, sinh hơi có thể làm tăng áp lực trong dạ dày, khiến chất dịch bị trào ngược lên trên thực quản. Một số người có cấu trúc giải phẫu bất thường như thực quản ngắn, thoát vị hoành; hoặc ở trẻ em, dạ dày nhỏ và nằm ngang ở vị trí cao hơn người lớn, trương lực cơ thắt còn yếu nên dễ bị trào ngược hơn bình thường.

Trào ngược dạ dày thực quản có triệu chứng gì?

Trào ngược dạ dày quản thường gặp các triệu chứng như:

• Nóng rát vùng thượng vị: bệnh nhân có cảm giác nóng rát sau xương ức lan lên trên, thường xuất hiện sau khi ăn no, khi nằm hoặc cúi xuống. Triệu chứng giảm đi khi dùng thuốc trung hòa acid, ngồi hay đứng dậy.
• Ợ chua, ợ nóng: bệnh nhân bị ợ lên có vị chua khó chịu trong miệng.

Một số triệu chứng không điển hình:

• Đau ngực không do tim: cơn đau giống như đau thắt ngực, điểm đau sau xương ức, có thể lan lên vai, sau lưng, lan lên cung răng.
• Nuốt khó, nuốt nghẹn: thường do co thắt, phù nề thực quản.
• Nuốt đau: đau khi nuốt, thường gắn với viêm thực quản nặng, báo hiệu có biến chứng.
• Các triệu chứng ngoài tiêu hóa: ho khan, viêm họng, khó thở về đêm, …

Triệu chứng của GERD xuất hiện do dịch vị trào ngược lên trên thực quản

Các triệu chứng điển hình của GERD thường xuất hiện sau khi ăn no hoặc khi thay đổi tư thế như nằm, cúi người về phía trước và giảm khi ngồi dậy hoặc đứng thẳng. Trào ngược có thể xuất hiện về đêm khiến bệnh nhân phải tỉnh giấc. Các triệu chứng như nóng rát sau xương ức, ợ chua có nhiều giá trị trong chẩn đoán.

Biến chứng của trào ngược dạ dày thực quản

Chất trào ngược chứa acid và pepsin gây tổn thương viêm niêm mạc thực quản. Trào ngược xảy ra dai dẳng có thể dẫn đến các biến chứng:

• Thực quản Barrett: tổn thương tiền ung thư do các tế bào niêm mạc thực quản bị biến đổi dần thành các tế bào tương tự như tế nào niêm mạc dạ dày, ruột non có khả năng kháng lại acid và Hp.
• Chít hẹp thực quản: viêm thực quản dần dần hình thành các sợi xơ gây chít hẹp thực quản, gặp trong các trường hợp trào ngược dạ dày thực quản mạn tính.
• Chảy máu thực quản: viêm thực quản nặng gây loét, khi ổ loét ăn sâu vào trong lớp cơ thực quản có thể dẫn đến chảy máu thực quản.
• Biến chứng khác: viêm họng, ho kéo dài do trào ngược.

Điều trị trào ngược dạ dày thực quản như thế nào?

Điều trị trào ngược dạ dày thực quản (GERD) thường tập trung vào việc giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

1. Thay đổi lối sống và thói quen sinh hoạt

Chế độ ăn uống:

• Hạn chế thực phẩm kích thích trào ngược như đồ chiên rán, đồ cay nóng, thực phẩm có tính axit (cam, chanh, cà chua), socola, cà phê, nước uống có ga và rượu bia.
• Chia nhỏ bữa ăn, không ăn quá no, tránh ăn tối muộn (ít nhất 2-3 giờ trước khi đi ngủ).

Tư thế và thói quen sinh hoạt:

• Nâng cao đầu giường khoảng 15-20 cm khi ngủ để giảm áp lực lên dạ dày.
• Tránh nằm ngay sau khi ăn và không mặc quần áo bó sát vùng bụng.

Giảm cân (nếu thừa cân): Giảm mỡ bụng giúp giảm áp lực lên cơ vòng thực quản.

Bỏ thuốc lá: Thuốc lá có thể làm suy yếu cơ vòng thực quản dưới (LES).

2. Sử dụng thuốc

Điều trị bằng thuốc thường do bác sĩ chỉ định, tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh:

Thuốc trung hòa axit: Như antacid (Hantacid, Maalox), giúp giảm nhanh triệu chứng.

Thuốc ức chế sản xuất axit:

• Nhóm ức chế bơm proton (PPI): Omeprazole, Esomeprazole.
• Nhóm đối kháng H2: Ranitidine, Famotidine.

Thuốc tăng cường vận động dạ dày: Như Metoclopramide hoặc Domperidone, giúp cải thiện khả năng làm rỗng dạ dày.

Lưu ý: Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.

3. Điều trị bằng phương pháp can thiệp

Áp dụng khi bệnh không đáp ứng với thay đổi lối sống và thuốc:

• Phẫu thuật Nissen fundoplication: Thắt phần trên dạ dày quanh thực quản để tăng cường sức mạnh cơ vòng thực quản dưới.
• Thủ thuật LINX: Sử dụng vòng hạt nam châm quanh thực quản để hỗ trợ ngăn trào ngược.
• Can thiệp qua nội soi: Như Stretta therapy, sử dụng năng lượng sóng radio để tăng cường chức năng cơ vòng.

Tham khảo thêm: Phác đồ điều trị trào ngược chuẩn y khoa

Lưu ý dành cho người bệnh

Các triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản có liên quan mật thiết với chế độ ăn uống, sinh hoạt. Để hạn chế ảnh hưởng của bệnh và giảm nguy cơ tái phát, người bệnh nên chú ý một số điểm sau:

• Nên ăn cháo, súp, thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa.
• Bổ sung rau củ ít axit như bí đỏ, khoai lang, bông cải xanh.
• Ăn thịt nạc, cá hấp, ức gà không da, sữa chua không đường (vừa phải).
• Tránh đồ ăn cay nóng, chua, chiên rán, nhiều dầu mỡ.
• Không sử dụng socola, cà phê, rượu bia, nước ngọt có ga.
• Hạn chế trái cây chua như cam, chanh, dứa.
• Chia nhỏ bữa ăn, không ăn quá no và không ăn tối muộn.
• Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên kê cao đầu giường khoảng 15-20 cm khi ngủ.
• Không mặc quần áo bó sát, đặc biệt ở vùng bụng.
• Giữ tinh thần thoải mái, kiểm soát căng thẳng bằng yoga, thiền hoặc hít thở sâu.
• Duy trì cân nặng hợp lý, giảm cân nếu thừa cân để giảm áp lực lên dạ dày.
• Không hút thuốc lá, hạn chế uống cà phê, trà, đồ uống có cồn, nước ngọt có ga.
• Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý ngưng thuốc.
• Theo dõi triệu chứng, ghi lại các yếu tố gây kích thích để tránh tái phát.
• Tái khám định kỳ, đi khám ngay nếu có khó nuốt, đau ngực, nôn ra máu hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.