Hàng năm, cả nước có hàng nghìn vụ ngộ độc thực phẩm (NĐTP) lớn và nhỏ. Tính từ đầu tháng 4/2012 đến nay, cả nước đã xảy ra 10 vụ NĐTP lớn, làm 726 người phải nhập viện và có 4 trường hợp tử vong. Nguyên nhân gây ra NĐTP rất phổ biến và có mặt khắp mọi nơi, nhưng có thể chia ra các nhóm nguyên nhân chính sau đây:
Vi sinh vật:
Ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật thường xảy ra vào mùa hè, số người mắc thường rất cao, nhưng tỷ lệ tử vong thường thấp. Tác nhân gây bệnh thường do các loại vi khuẩn có bào tử như : Clostridium botulinum, Bacillus cereus… và các loại vi khuẩn không có bào tử như: Salmonella typhi, Salmonella paratyphy, E.coli, Staphylococcus aureus… Các vi sinh vật này có thể tìm thấy trong các thực phẩm bảo quản không đúng quy cách, thịt chưa nấu chín, nước hoặc thực phẩm bị nhiễm vi sinh vật … Thời gian ủ bệnh trung bình từ 6 – 72 giờ, thường lâu hơn so với NĐTP do hóa chất. Triệu chứng lâm sàng chủ yếu là các dấu hiệu tiêu hóa: đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy…
Các chất hóa học:
Hay gặp là các loại hóa chất bảo vệ thực vật ( thuốc trừ sâu) còn tồn dư trên thực phẩm; các kim loại nặng có trong đất, nước, bao bì ngấm vào cây, quả, rau, củ, thủy sản, thực phẩm chế biến sẵn; hóa chất phơi nhiễm từ dụng cụ chế biến thực phẩm, bao bì chứa đựng thực phẩm. Ngoài ra, nhiều loại phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm có những thành phần độc hại như hàn the, chất tẩy trắng, phẩm màu công nghiệp…
Với loại ngộ độc này, thời gian ủ bệnh thường ngắn (từ vài phút đến vài giờ) thường cấp tính và xảy ra nhanh hơn so với NĐTP do vi sinh vật. Nhóm chất hóa học này có thể gây ngộ độc tích lũy và bệnh tiềm tàng như: các bệnh ung thư, đột biến gen, sảy thai, đẻ non, có thể gây rối loạn nội tiết (dậy thì sớm ở trẻ em), bệnh tim mạch, tăng huyết áp…
Độc tố tự nhiên:
Bản thân thực vật, động vật đã chứa sẵn chất độc tự nhiên, khi con người ăn phải những thực phẩm này sẽ dễ gây ngộ độc. Một số loại thường gặp là: saponin có trong một số rễ, vỏ cây; muscarin có trong nấm độc; tetrodotoxin có trong cá nóc, bạch tuộc…
Thời gian ủ bệnh trung bình (từ 2 – 6 giờ). Triệu chứng thường gặp là hội chứng thần kinh (buồn nôn, nôn, đau đầu, rối loạn cảm giác, vận động…), kèm hội chứng tiêu hóa (đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy). Tỷ lệ tử vong do ngộ độc nhóm độc tố này khá cao.
Một số loại thực phẩm để lâu hoặc bị ôi thiu :
Các loại thực phẩm này thường sinh ra các chất độc như: các glyxerin, axit béo tự do, peroxyt, aldehyd, ceton… sinh ra trong thức ăn chứa nhiều chất béo; các độc tố nấm, các axit axetic và hữu cơ khác được tạo ra do ngũ cốc để lâu ngày, bị hỏng, mốc, biến chất.
Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 2 – 4 giờ. Triệu chứng chủ yếu ở đường tiêu hóa (đau bụng, buồn nôn, nôn từng cơn), có thể kèm theo tiết nước bọt, ngứa cổ họng, choáng váng, đau đầu, co giật, nổi mề đay. Tỷ lệ tử vong ở nhóm này thường thấp nhưng chất độc tích lũy lâu trong cơ thể, phá hủy chất dinh dưỡng, gây thiếu máu, thiếu vitamin.
Nếu bị NĐTP, phải đưa ngay nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời, tránh những biến chứng xấu có thể xảy ra.
